Van Ruth (1965) werkt al negen jaar aan voedselauthenticiteit bij onderzoeksinstituut RIKILT Wageningen UR en is sinds 2012 jaar de houder van een leerstoel over dit onderwerp aan de Wageningen Universiteit (WU). Van Ruth geldt als autoriteit op dit gebied  en wordt vaakgeciteerd in publicaties over het onderwerp. Voor het gelieerde RIKILT verricht ze onderzoek naar veilig en betrouwbaar voedsel. Momenteel richt het onderzoek van Van Ruth en haar PhD-kandidaten zich specifiek op voedselfraude en op de samenstelling van verwerkt voedsel. Van Ruth sprak onlangs op een symposium van AOAC International getiteld: Ons Voedsel: Authentiek en veilig. Zij en andere sprekers kaartten een probleem aan met fraude met kruiden en specerijen aan. Follow The Money was bij het symposium aanwezig.

Dat kruiden en specerijen lucratieve handelswaar zijn, toonde De Keuringsdienst van Waarde al eens aan. Bij het opstellen van een ranglijst met duurste supermarktproducten zette ze kruiden in het algemeen op plaats twee. Uit een overzicht van de 100 grootste Nederlandse voedingsbedrijven, door voedselvakblad EVMI en de HAS Hogeschool, blijkt dat vier grote bedrijven (Intertaste, Verstegen, Koninklijke Euroma en Nedspice) tezamen bijna 370 miljoen euro omzetten in 2012 met de handel in kruiden en specerijen.

Is de kruiden- en specerijenhandel het nieuwe paardenvleesschandaal ?

‘We zijn nog bezig met ons onderzoek, maar als je je enkel baseert op de drie grote databanken vanFood Fraud, Food Shield en Rapid Alert System for Food and Feed waar fraude met voeding kan worden gemeld, springt de productgroep ‘kruiden en specerijen’ eruit. Onlangs was er bijvoorbeeld nog de terugroepactie van Mexicaanse mixen [de Fajita-mix recall in februari 2015, red.] en de aanwezigheid van de kankerverwekkende kleurstof Sudan Red in paprikapoeder. Het is in de kruiden- en specerijensector lucratief om te frauderen, vanwege de hoge prijzen per kilogram. Bekijk het als volgt, het volume van kruiden mag dan wel minder zijn dan bijvoorbeeld vlees, maar als je de prijs voor een kruid of specerij omrekent naar kiloprijzen kom je misschien wel uit op de duurste productgroep in de supermarkt.’

‘HET IS IN DE KRUIDEN- EN SPECERIJENSECTOR LUCRATIEF OM TE FRAUDEREN VANWEGE DE HOGE PRIJZEN PER KILOGRAM’

In 2013 heeft u samen met mede-onderzoekers bij RIKILT onderzoek gedaan naar de samenstelling van nootmuskaat. Dit onderzoek was aangevraagd door nootmuskaatleverancier Intertaste, bleek op het symposium. Wat waren de belangrijkste conclusies?

‘In het onderzoek, aangevraagd door een Nederlandse leverancier van nootmuskaat, hebben wij op basis van een set van 47 nootmuskaatmonsters een methode ontwikkeld om nootmuskaat van verschillende producenten te vergelijken en ook om nootmuskaat ‘spent’ te onderscheiden. Daarbij rees de verdenking dat bepaalde producten niet voor 100 procent bestonden uit reguliere nootmuskaat.

In het product zat naast gemalen nootmuskaat ook een restproduct bekend als ‘spent’. Spent is gemalen nootmuskaat waar de essentiële oliën aan zijn onttrokken. De nootmuskaatolie kan los worden verkocht. De spent kan worden vermengd met regulier nootmuskaat om een product te produceren dat goedkoper is dan pure nootmuskaat.‘

Kan de consument nu weten of ze pure of vermengde nootmuskaat koopt in de supermarkt?

‘Nee dit kan de consument niet weten. De leverancier brengt voor een lagere prijs een product op de markt met een foutieve etikettering. De spent in het product is namelijk niet herkenbaar. Kortom: er is hier sprake van fraude. Het is alsof je melk verkoopt, maar eerst alle eiwitten en andere bestanddelen eruit haalt. Supermarkten zijn er trouwens ook niet blij mee bleek tijdens het symposium. Zij zien graag kwalitatief hoogwaardige producten in hun winkels.’

 ‘HET IS ALSOF JE MELK VERKOOPT, MAAR EERST ALLE EIWITTEN EN ANDERE BESTANDDELEN ERUIT HAALT’

Is deze nootmuskaat nog steeds te koop?

‘Dit specifieke product is recentelijk niet meer ons aangetroffen, maar is mogelijk elders nog wel beschikbaar.’

De naam van de producent die een frauduleus nootmuskaatproduct aanbood, is in het rapport dat werd getoond tijdens het symposium, onherkenbaar weergegeven als ‘Holland4’. Welk bedrijf is dat?

‘Hierover kan ik geen mededelingen doen. U kunt uw vraag aan de opdrachtgever stellen.’

Het RIKILT heeft een meldingsplicht als het gaat om gevaar voor de volksgezondheid en mogelijke fraudegevallen?

‘Fraudegevallen of andere zaken die niet conform wetgeving zijn, melden we altijd bij de NVWA (Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit). In dit specifieke geval hebben we contact gehad met de NVWA.’

Hoe is voedselfraude te voorkomen en kunnen consumenten weten dat het voedsel dat ze kopen daadwerkelijk bevat wat er staat aangegeven op het etiket?

‘Als consument moet je altijd oppassen. Als iets te mooi is om waar te zijn, dan is het waarschijnlijk te mooi om waar te zijn. Wel is er ook meer aandacht voor in de levensmiddelenbranche wereldwijd. We werken samen met de Vrije Universiteit van Amsterdam aan de SSAFE Food Fraud Vulnerability Assessment tool waarbij bedrijven een inschatting kunnen maken van hun kwetsbaarheid voor voedselfraude. Dit is eigenlijk een soort vragenlijst die bedrijven zelf kunnen beantwoorden. In de vragenlijst zijn vragen opgenomen die zich richten op Opportunities (is fraude technisch mogelijk, is de kennis algemeen beschikbaar), Motivations enControls (beheersmaatregelen). Op basis van de antwoorden op de vragen wordt duidelijk of men kwetsbaar is voor fraude en welke beheersmaatregelen misschien nog verbetering behoeven. Als we het protocol afhebben is het de bedoeling dat het een standaard wordt die beschikbaar is voor de hele wereld. We hopen dat deze tegen de zomer gereed is.’

‘ALS IETS TE MOOI IS OM WAAR TE ZIJN, DAN IS HET WAARSCHIJNLIJK TE MOOI OM WAAR TE ZIJN’

Is het wel een goed idee om bedrijven zichzelf te laten testen op mogelijke fraude?

‘Zeker. De verantwoordelijkheid ligt bij de bedrijven zelf. Op deze wijze leren bedrijven te kijken naar zichzelf en naar het hele plaatje. Bedrijven kunnen zien waar hun kwetsbaarheden zitten met betrekking tot fraude. Het gaat er niet enkel om de goedkoopste te zijn. De uiteindelijke consument moet ook een eerlijk product krijgen. Hier heeft een producent uiteindelijk alleen maar baat bij.’

Kan de SSAFE-tool een nieuw voedselschandaal voorkomen?

‘Deze tool voorspelt geen voedselfraude. Hij geeft inzicht in de kwetsbaarheid van een bedrijf voor voedselfraude. Maar met meer aandacht zal de situatie wel verbeteren.’

Wordt er op enige manier toezicht gehouden op de vragenlijsten en zijn er sancties bij het vinden van fraudepraktijken?

‘Nee. De tool zal onderdeel worden van een Food Safety Management System. We werken aan meer aandacht voor voedselfraude en deze tool is een mogelijkheid om er beter zicht op te krijgen als organisatie.’

Gaat de aanpak van voedselfraude de goede kant op?

‘Tot de paardenvleesaffaire was er weinig aandacht voor voedselfraude. Veiligheid had vanzelfsprekend de prioriteit. Maar sinds de paardenvleesaffaire is het tij gekeerd en is er ook meer aandacht voor voedselfraude. Voedselfraude kan leiden tot problemen voor de volksgezondheid, maar bijvoorbeeld ook tot economische schade of imagoschade voor het merk, de supermarkt of de productgroep.’

Het onderzoek naar de kruiden- en specerijensector is slechts een van de gebieden waarop uw onderzoek naar de echtheid van voedsel zich focust. Hoe verloopt het gehele onderzoek?

‘Wij werken aan de ontwikkeling, toepassing en borging van methoden voor vlees-, vis-, zuivel-, eieren-, fruit-, graan-, olie/vet-, cacao/koffie-, honing- en suiker-producten , diervoeders, bloembollen en mest. Het heeft dan betrekking op de samenstelling, de wijze van productie, de herkomst, of bepaalde processing. Voor die andere zaken zoeken we naar merkers en patronen die karakteristiek zijn voor bepaalde eigenschappen. We zijn met name een onderzoeksinstituut op dit vlak.’

Wanneer is het onderzoek afgerond en kunnen we de eerste resultaten verwachten?

‘Het promotie-onderzoek van Isabelle Silvis loopt nog 2,5 jaar [over de kruiden- en specerijensector, red.]. In de tussenliggende periode verwachten we wetenschappelijke publicaties naar buiten te brengen.’